Je staat er mooi op

Bescherming van het artiestenportret

In mijn bijdragen in Muziekwereld 2004/42 en Muziekwereld 2005/3 stonden de juridische bescherming van respectievelijk het werk van artiesten (DJ’s) en artiestennamen centraal. Dit keer concentreer ik mij op het artiestenportret. Wat is een portret en hoe en waartegen wordt dit portret juridisch beschermd? Naast het in onze Auteurswet 1912 geregelde portretrecht sta ik stil bij portretmerken, de commune bescherming tegen een door een ander gepleegde onrechtmatige daad en de contractuele mogelijkheden om het gebruik van het artiestenportret te regelen.

Wat is een portret?

Alvorens in te gaan op de bescherming van het portret, is het eerst zaak om vast te stellen wat er nu precies onder een portret verstaan kan worden. Logischerwijs is dat in de eerste plaats de afbeelding van het gelaat van een persoon. Maar er is méér. Ook herkenbare gelaatstrekken of een kenmerkende lichaamshouding van een persoon, ja zelfs een lookalike kan juridisch als een portret aangemerkt worden. Ons hoogste rechtscollege, de Hoge Raad, heeft recentelijk het belang onderstreept van de herkenbaarheid bij de vaststelling of sprake is van een portret. Het gaat erom of een persoon aan de hand van één of meerdere lichaamskenmerken door derden is te identificeren als die persoon. Denk bijvoorbeeld aan (een gedeelte van) de silhouetten van de Blues Brothers of de typerende lichaamshouding of gelaatstrekken van Mick Jagger. Het maakt overigens niet uit op welke wijze het portret is vervaardigd. Fotografisch, gefilmd, getekend, geschilderd of door middel van beeldhouwen, er is steeds sprake van een portret. Juridisch gezien is het portret aldus een ruim begrip.